Destek ve Hareket Sistemi

İskeletimizi oluşturan kemikler ve eklemler ile vücudumuzda bulunan kaslar destek ve hareket sistemini oluşturur. Destek ve hareket sistemi; hareket etmemizi sağlama, vücudumuza destek ve şekil verme ve iç organlarımızı koruma gibi önemli görevlere sahiptir.

Kemikler

Kemiklerimiz canlı hücrelerin ve dokuların bir araya gelmesiyle oluşur. İçerdikleri kalsiyum ve fosfor mineralleri sebebiyle sert bir yapıya sahip olan kemiklerimiz dış görünüşlerine göre; uzun kemikler, kısa kemikler, yassı kemikler ve düzensiz şekilli kemikler olarak gruplandırılır.

• Uzun kemikler, boyu enine göre daha uzun olan kemiklerdir. Koldaki omuzdan dirseğe, dirsekten bileğe kadar olan kemikler ile bacaktaki kalçadan dize ve dizden ayak bileğine kadar olan kemikler uzun kemiklerdendir.
• Eni, boyu ve kalınlığı yaklaşık olarak eşit olan kemiklere kısa kemikler denir. El ve ayak bileklerindeki kemikler kısa kemiklerdir.
• Levha şeklinde, eni ve boyu fazla fakat kalınlığı çok az olan kemiklere yassı kemikler denir. Kafatası, kürek ve göğüs kemikleri yassı kemiklerdir.
• Belli bir şekli olmayan kemikler ise düzensiz şekilli kemikler olarak adlandırılır. Omurlar ve yüzümüzdeki bazı kemikler ve kulaktaki çekiç, örs, üzengi kemikleri düzensiz şekilli kemiklerdendir.

Eklemler

Kemiklerin birbirine bağlandığı yerde bulunan ve kemiklerin rahat hareket etmesini sağlayan yapılara eklem denir. Bu yapı sayesinde iskelet esnekliğini kazanır ve kemiklerin birbirine sürtünmesi önlenir. Eklemler hareket yeteneklerine göre; oynamaz eklemler, yarı oynar eklemler ve oynar eklemler olmak üzere üç gruba ayrılır.

• Oynamaz (hareketsiz) eklemler, uçları testere ucu gibi olan kemiklerin birbirine sıkıca bağlandığı yerlerde bulunur. Oynamaz eklemler tek parça kemik görünümündedir. Kafatası ve kalça kemikleri arasında oynamaz eklemler bulunur.
• Yarı oynar eklemler, belirli bir yönde sınırlı ölçüde ve hafif bükülerek hareket edebilen eklemlerdir. Yarı oynar eklemler, omurganın bel ve sırt bölgesindeki omur kemikleri arasında bulunur.
• Oynar (hareketli) eklemler, farklı yönlerde hareket edebilen eklemlerdir. Oynar eklemlerde iki kemik arasında serbest hareketi sağlayan eklem boşluğu bulunur.
• Bu boşluğun içinde eklem uçlarına kayganlık vererek kemiklerin rahat hareket etmesini sağlayan eklem sıvısı yer alır. Kol ve bacaklarda oynar eklemler bulunur.

Kaslar

Vücudumuzda hareketi sağlayan ve kasılıp gevşeme yeteneğine sahip olan yapılara kas adı verilir. Yapılarına, bulundukları yerlere ve kasılma durumlarına göre kaslar; çizgili kaslar, düz kaslar ve kalp kası olmak üzere üç grupta incelenir.

• Çizgili (iskelet) kaslar, kol ve bacak kemikleri gibi iskeletimizi oluşturan kemiklerin üzerinde bulunur. Tendon adı verilen yapılar ile kemiklere bağlanan çizgili kaslar isteğimizle çalışır. Bu tip kaslar, hızlı kasılabilir ancak uzun süre çalışamaz yani çabuk yorulur. Çizgili kas hücreleri mikroskop altında kırmızı renkli görülür ve çok sayıda çekirdekleri vardır.
• Düz kaslar, isteğimiz dışında, yavaş ve uzun süre yorulmadan çalışan kaslardır. Sindirim, solunum, boşaltım gibi sistemleri oluşturan organlarda ve damarlarda bulunur. Düz kas hücreleri mikroskop altında beyaz renkli görünür ve hücrelerinde tek çekirdek bulunur.
• Kalp kası ise yapı olarak çizgili kasa benzese de isteğimiz dışında çalışır. Tüm yaşamımız boyunca düzenli olarak yorulmadan çalışan kalp kası, kırmızı renkli hücrelere sahiptir.

Zıt Çalışan Kaslar

Hareket etmemizi sağlayan çizgili kaslar genellikle çiftler hâlinde çalışır. Hareket sırasında kas çiftleri zıt hareketler yapar. Bir kas kasılırken diğeri gevşer. Örneğin kolumuzu bükerken dirsek ile omuz arasındaki kaslardan öndeki kaslar kasılır, arkadaki kaslar gevşer. Kolumuzu açarken ise öndeki kaslar gevşer, arkadaki kaslar kasılır.

_{Kaynak: EBA}